Sau khoảng thời gian bận rộn trong tháng 12 (dọn dẹp, nấu nướng, viết thiệp chúc mừng năm mới) và cuối cùng là đón giao thừa (Omisoka), điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Ngày đầu tiên của tháng Giêng là ngày lễ quan trọng nhất trong năm. Nó được gọi là “Shogatsu” (正月). Tết truyền thống Oshougatsu của Nhật Bản có điều gì đặc biệt? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Tìm Hiểu Về Ngày Tết Truyền Thống Ở Nhật Bản – Oshougatsu
Vào ngày Oshougatsu, các gia đình tụ họp, quây quần bên nhau, ăn những món ăn đắt tiền và đi thăm các ngôi đền. Theo quan điểm của tôi, nó hơi giống với lễ Giáng sinh của phương Tây.
Mặc dù có thể vẫn có sự khác biệt giữa các gia đình, nhưng có một số truyền thống vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Những truyền thống trong dịp Tết này là:
Đồ ăn Shogatsu: Osechi Ryori
Thứ tuyệt vời nhất trong ngày Tết ở Nhật Bản (Shogatsu) là đồ ăn. Theo truyền thống, mọi người thường ăn “osechi ryori” (お 節 料理), nhưng vì nó khá đắt tiền hoặc nếu bạn tự làm, nó sẽ mất quá nhiều thời gian, ngày nay rất nhiều người đi ăn sushi hoặc thậm chí là các món ăn kiểu phương Tây.
Osechi ryori bao gồm nhiều loại món ăn khác nhau được đựng trong các hộp nhỏ gọn (jubako, 重 箱) giống như hộp bento. Truyền thống osechi ryori có từ thời Heian (794-1185). Các món ăn có thể khác nhau giữa các vùng, nhưng mỗi món ăn đều mang ý nghĩa riêng.
Kohaku Kamaboko (紅白 蒲 鉾, kamaboko đỏ và trắng): Đỏ và trắng là màu lễ hội ở Nhật Bản. Màu đỏ mang ý nghĩa kỷ niệm, màu trắng là màu của sự trong sạch. Kamaboko tượng trưng cho hình ảnh mặt trời mọc đầu tiên trong năm mới. Kuromame (黒 豆, đậu nành đen): Từ “mame” cũng có nghĩa là sức khỏe. Ăn đậu nành đen đảm bảo bạn sẽ luôn khỏe mạnh trong năm mới.
Kazunoko (数 の 子, trứng cá trích): Kazu có nghĩa là “số” và ko có nghĩa là “trẻ em”. Nếu bạn ăn nhiều, bạn sẽ gặp may mắn về đường con cái trong năm mới.
Daidai (橙, cam đắng Nhật Bản): Daidai cũng có thể được viết bằng chữ kanji “代 々”, có nghĩa là “từ thế hệ này sang thế hệ khác”. Cũng giống như “kazunoko”, nó tượng trưng cho sự mong muốn có con.
Datemaki (伊達 巻 き, trứng cuộn tôm hoặc cá nghiền): Món ăn này có nguồn gốc từ Nagasaki. Trong thời kỳ Edo, “castella kamaboko” được cho là trông giống như những người thời trang trong bộ kimono lễ hội xinh đẹp của họ (伊達 者, dateha) và vì vậy nó được gọi là “datemaki”. Nó tượng trưng cho ước muốn hợp thời trang.
Kuri-Kinton (栗 き ん と ん, khoai lang nghiền với hạt dẻ ngọt): Màu vàng của thực phẩm tượng trưng cho lời cầu chúc giàu có và thành công trong các cuộc thi.
Konbu (昆布, một loại rong biển): Nó được kết hợp với từ yorokobu (喜 ぶ, niềm vui). Vì vậy, konbu không chỉ được dùng làm thực phẩm mà còn được dùng làm vật trang trí trong ngày Tết.
Tai (鯛, cá tráp đỏ): Tai được kết hợp với từ tiếng Nhật medetai (め で た い, tốt lành), vì vậy nó chỉ là món ăn hoàn hảo để kỷ niệm sự khởi đầu của năm.
Tazukuri (田作 り, cá mòi khô nấu với nước tương): Tazukuri (田作 り, lit: ruộng lúa) là loài cá nhỏ được sử dụng để bón ruộng. Nó tượng trưng ch mong ước mùa màng bội thu.
Ebi (エ ビ, tôm): Con tôm tượng trưng cho một cuộc sống lâu dài “cho đến khi bạn còng lưng” (= cho đến khi bạn rất già).
Đây chỉ là một vài món ăn của osechi ryori trong ngày Tết ở Nhật Bản (Shogatsu).
Một món ăn truyền thống khác của Shogatsu là món súp có tên Zoni (雑 煮). Nó bao gồm mochi (bánh gạo) và rau. Đó là một món súp rất ngon và cá nhân tôi rất thích nó. Tuy nhiên, vì độ dính của bánh gạo nên năm nào cũng xảy ra một số sự cố bị nghẹn. Nó thường xảy ra với những người cao tuổi. Vì vậy, đây là một lời cảnh báo! Luôn luôn ăn mochi từ từ và nhai kỹ.
Chuyến thăm đền thờ đầu tiên trong năm: Hatsumode
Hatsumode (初 詣) là thứ bạn có thể tự mình trải nghiệm nếu đến thăm Nhật Bản vào đầu tháng Giêng.
Đây là chuyến thăm đền thờ đầu tiên trong năm và là một phong tục rất quan trọng. Một số người đi ngay sau nửa đêm, nhưng đa số đến thăm đền thờ vào ngày 1 tháng 1 (Shogatsu 正月) và những ngày tiếp theo.
Sau khi cùng nhau trải qua một buổi sáng êm đềm, cùng nhau thưởng thức món osechi ryori thơm ngon, các gia đình Nhật Bản sẽ đến ngôi đền địa phương để cầu may mắn trong năm mới. Một số người đi đến các đền thờ lớn và nổi tiếng, nhưng ở đó cực kỳ đông đúc!
Ngay cả khi tôi đã trải nghiệm nó một lần cùng với một gia đình Nhật Bản. Chúng tôi đã phải đứng xếp hàng trong giá lạnh nhiều giờ. Rất nhiều cảnh sát đã phải túc trực ở đó để nắm bắt tình hình.
Đến thăm ngôi đền đầu tiên cũng là để loại bỏ tài lộc và bùa hộ mệnh cũ và mua những cái mới, thường là theo cung hoàng đạo của năm mới. Sau khi cầu nguyện với các vị thần trong đền, mọi người xếp hàng để mua bùa may mắn mới hoặc omikuji.
Hamaya (破 魔 矢, mũi tên trừ quỷ) với cung hoàng đạo của năm 2012, con rồng. Hầu hết mọi người sẽ mua một cái để bảo vệ ngôi nhà của họ khỏi những linh hồn ma quỷ. Một số người mặc quần áo truyền thống và mặc kimono lễ hội đến đền thờ.
Ngoài chuyến thăm đền thờ đầu tiên, còn có rất nhiều “lần đầu tiên” khác của năm mới. Một điều vẫn được coi là rất quan trọng là “mặt trời mọc đầu tiên trong năm” (初 日 の 出, hatuhinode). Trong Shogatsu, một số người dậy rất sớm và đi đến một nơi mà từ đó họ sẽ có cơ hội tuyệt vời để nhìn thấy mặt trời mọc đầu tiên (chẳng hạn như: trên đỉnh núi).
+ Xem thêm: Khám Phá Lễ Hội Shichi Go San Độc Đáo Ở Nhật Bản
Ngoài tiền ra, không quà cáp gì cả: Otoshidama
Đối với tôi, Tết ở Nhật Bản rất giống với Giáng sinh. Vì vậy, chắc chắn phải có quà! Trẻ em Nhật Bản sẽ được nhận một món quà từ người thân (đôi khi thậm chí từ hàng xóm), được gọi là “otoshidama” (お 年 玉).
Otoshidama chỉ là tiền, nhưng thường là khá nhiều, và được trao trong một phong bao đặc biệt gọi là “otoshidama bukuro” (お 年 玉 袋).
Việc một đứa trẻ nhận được bao nhiêu tiền phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, số lượng anh chị em hay thu nhập của người cho.
Thông thường học sinh tiểu học có 1000-5000 yên trong mỗi phong bao, trong khi học sinh trung học có thể nhận được lên tới 10.000 yên. Để tránh sự ghen tị giữa các anh chị em, chúng thường nhận được số tiền như nhau không phân biệt tuổi tác. Tôi nghĩ đây là một truyền thống tuyệt vời và tốt hơn là tặng một món quà (có thể không mong muốn).
Trang trí năm mới
Đêm giao thừa và Tết là hai ngày lễ quan trọng nhất ở Nhật Bản, nên chắc chắn nó cũng liên quan đến rất nhiều đồ trang trí lễ hội.
Rất nhiều sản phẩm đã được tung ra vào cuối tháng 12 như Kadomatsu hoặc Kagami-Mochi. Hãy xem bài đăng trên trang blog về Omisoka – Đêm giao thừa của Nhật Bản để biết thêm thông tin về Trang trí năm mới.
Trò chơi truyền thống và bao lì xì
Ngày 1 tháng 1 (shogatsu) theo truyền thống được cho là một ngày bình lặng bên gia đình. Bạn không được phép làm bất cứ công việc nhà hay công việc nào, đó là lý do tại sao người Nhật luôn bận rộn vào tháng 12. Họ cần phải hoàn thành trước khi ngày 1 tháng 1 đến.
Có rất nhiều trò chơi truyền thống gắn kết gia đình lại với nhau trong ngày đó như:
Hanetsuki (羽 根 突 き, cầu lông Nhật Bản), takoage (凧 揚 げ, thả diều), karuta (カ ル タ, một trò chơi bài), koma (独 楽, hàng đầu) hoặc sugoroku (双 六, một trò chơi trên bàn cờ).
Fukuwarai (福 笑) cũng là một trò chơi truyền thống của Nhật Bản. Người bị bịt mắt cần đưa mắt, lông mày, mũi và miệng lên mặt áp phích in sẵn. Thật thú vị! Ở trên, bạn có thể thấy thứ mà tôi đã “tạo ra” khi tôi không thể nhìn thấy mình đang làm gì.
Mọi (cửa hàng, nhà hàng) thường đóng cửa vào ngày 1 tháng 1 (shogatsu), thật thoải mái khi được trải qua một ngày yên bình bên gia đình. Tuy nhiên, gần đây, truyền thống này đang ngày càng thay đổi nhiều hơn. Những đợt giảm giá khổng lồ đang diễn ra tại các cửa hàng bách hóa lớn – ngay cả trong ngày Tết. Ngày nay, rất nhiều người đứng xếp hàng hai lần: một lần cho lần đầu tiên đến thăm đền thờ và lần sau đó vào các cửa hàng bách hóa.
Một thứ đã trở nên khá phổ biến được gọi là “fukubukuro” (福袋, túi may mắn) mà bạn có thể tìm thấy ở khắp mọi nơi vào đầu tháng Giêng. Không chỉ các cửa hàng bách hóa lớn mà ngay cả các cửa hàng đại lý nhỏ hay thậm chí Mr. Donuts cũng cung cấp những chiếc túi có chứa nhiều loại sản phẩm của cửa hàng, nhưng bạn sẽ không biết bên trong có gì cho đến khi thực sự mua và mở nó ra.
Đó là cách mà rất nhiều trẻ em Nhật Bản tiêu tiền cho otoshidama của họ!
Nói chuyện với một số người Nhật trung niên cho tôi thấy rằng họ không thực sự thích sự thay đổi đó. Họ rất buồn khi những truyền thống dần biến mất và “shogatsu” không được dành cho gia đình một cách yên bình, mà đang biến thành một ngày bận rộn giống như bao ngày khác.
+ Xem thêm: Khám Phá Văn Hóa Nhật Bản Qua Lễ Hội Búp Bê Hina Matsuri
Có thể nói Oshougatsu là dịp để một đất nước công nghệ và hiện đại như Nhật Bản quay về với phong tục truyền thống của cha ông. Nếu đến thăm Nhật Bản vào dịp này, các du khách sẽ được trải nghiệm những nét văn hóa vô cùng đặc sắc của đất nước mặt trời mọc.